محيط زيست، اجزاي محيط زيست و آلودگي محيط زيست
محيط زيست، اجزاي محيط زيست و آلودگي محيط زيست
مقدمه:
امروزه واژهء محيط زيست (Environment )ورد زبان همه است .معني دقيق اين واژه چيست؟ محيط زيست يكي از واژه هاي بسيار پيچيده و كمتر شناخته شده در جهان است .
در لاتين محيط زيست(Environment ) به معناي تمام اجسامي مي باشد كه اطراف ما را احاطه نموده است . اما معناي امروز اين واژه آنگونه كه در كتاب هاي بوم شناسي ( اكو لوژي) آمده است ، عبارت ازيك پديدهء پيچيده ودرهم تنيده بوده كه شامل محيط هاي اجتماعي ، بيولوژيكي و فزيكي ميباشد .
محيط زيست از اركان توسعه پايدار در هر كشوري است. بدون توجه به مسئله محيط زيست منابع طبيعي و انساني دچار نقصان شده و پيامدهاي ناگواري را بر كره خاكي و حتي جوامع انساني خواهد گذاشت. معدنکاري مواد لازم براي حيات و پيشرفت بشر را فراهم مي کند و از طرفي با افزايش آلودگيها امکان حيات و استفاده از محيط زيست سالم را از بشر سلب مي کند. به همين جهت در بسياري از کشورها، تأثيرات محيط زيستي عمليات معدنکاري مورد بررسي قرار گرفته و در نهايت استانداردهايي در اين زمينه براي فعاليتهاي معدني و حدود آلودگيهاي مختلف حاصل از اين صنعت در نظر گرفته شده است. با توجه به اينکه ايران يک کشور در حال توسعه است و براي پيشرفت خود ناچار به توسعه معادن است، بنابراين براي توسعه پايدار صنعت معدن کشور لازم است تا جنبه هاي محيط زيستي صنايع معدني کشور(با توجه به اقليم کشور) مورد شناسايي قرار گيرد. با توجه به اينکه اطلاعات محيط زيستي مناسبي در ارتباط با صنعت معدن در كشور وجود ندارد، لذا در نخستين گام پايگاه ملي داده هاي علوم زمين با توجه به رسالت خود مبني بر اطلاع رساني در سريعترين، دقيقترين و آسانترين راه ممكن، اقدام به معرفي مشكلات محيط زيستي فعاليتهاي معدني نموده است. بانك داده هاي محيط زيست شامل دو بخش است كه در بخش نخست، اثرات محيط زيستي قسمتهاي مختلف معدني كه شامل اكتشاف، استخراج، فرآوري و معادن متروكه است معرفي گرديده است. با توجه به اينكه باطله هاي معدني و فرآوري يكي از منابع اصلي مشكلات محيط زيستي صنعت معدن است، لذا در اين بخش از بانك اطلاعاتي، قسمتي تحت عنوان باطله ها آورده شده است كه معرفي انواع باطله، روشهاي انباشت، روشهاي دورريزي، سد باطله و مطالعات موردي در اين زمينه را در بر مي گيرد. در بخش دوم، مسائل مرتبط با محيط زيست معدني مورد بررسي قرار گرفته است. اين بخش شامل مشكلات اصلي محيط زيست فعاليتهاي معدني(زهاب اسيدي، آلوده كننده هاي هوا، سيانور و باطله)، مديريت محيط زيستي صنايع معدني، استانداردها و مقادير اندازه گيري شده، بيماريها و شدت آلودگي مواد معدني و تأثيرات محيط زيستي آنها مي باشد.پايگاه داده هاي ملي علوم زمين در ادامه فعاليتهاي خود در زمينه محيط زيست در نظر دارد تا علاوه بر به روز كردن پيوسته اطلاعات در اين زمينه، اطلاعات محيط زيستي صنايع معدني ايران را نيز ارائه دهد تا گامي مثبت در جهت پيشبرد اهداف برنامه توسعه چهارم برداشته شود.
محيط زيست به تكه هاي شبيه برش كيك تقسيم شده كه برش زيرين را خاك(Lithosphere) برش ميانه را زيستكره (Biosphere )و برش بالايي را جوكره (Atmosphere) و آن قسمت از خاك كره كه توسط آب و يخ پوشيده شده به نام آب كره (Hydrosphere) ياد مي كنند .اين برشها زنجيرهء پيچيدهء را با هم مرتبط ميسازد كه هرگونه دستكاري غير معقول چه در ساختار و چه در تركيب آن ها، تمام زنجيره اي باهم پيوست محيط زيست را پاره خواهد كرد كه در بعضي موارد قابل ترميم نيست ، يا ترميم آن به ده ها سال ضرورت دارد. به عنوان مثال ، انواع حيوانات و نباتاتي كه منقرض مي شوند ، ديگر هرگز پديدار نخواهند گشت ( مانند دايناسور ها ) ده سال براي رشد جنگل ، پنجاه سال براي تجديد حيات مراتع در مناطق خشك و در حدود يك هزار سال براي جا گزين خاك فرسايش شده زمان لازم است . محيط زيست مطالعهءكنش ها واكنش ها ي موجودات زنده است . اين شامل بر هم كنش هاي انسان و محيط فزيكي و نيز بر هم كنش هاي خود محيط هاي فزيكي مختلف است . محيط زيست فقط ومطالعهء اثر هاي محيط بر موجودات زنده نيست . بلكه مطالعه بر هم كنش هاي تمام انواع نيزهست . نوع انسان نوعي است ميان بسياري انواع ديگر ، با اين تفاوت كه توانايي اعمال تاثير بر تكامل انواع ديگر ار يافته است . انسان نه فقط بر تعداد انواع ديگر تاثير ميگذاردو شرايط زيستگاه آن ها را تغير ميدهد ، بلكه ميتواند از طريق تكنالوژي زيستي (Biotechnology) انواع جديد بيافريند(مثلاً انواع تغير جنتيك يافته ) . اين اعمال دو گانهء زيست شناسي و بوم شناسي يك نوع بر تكامل تمام زيستكره ( بايوسفير) در تاريخ زمين بي سابقه است . در بعضي موارد، واژه اكو سيستم مترادف است با محيط زيست.
اجزاي محيط:
1- زيستكره (Biosphere )
قشر نازك حياتي كرهء زمين را بايوسفيري مي نامد .تمام انواع زنده، درختان ، حشرات ، پرنده گان ، ماهيان ، گل سنگ ، جلبگ ها(الجي ها) ، قارچ ها ، ويروس ها ، باكتري ها و انسان ها ، زيستكره ء زمين را ميسازند. تمام موجودات و سيستم ها از موليكول A N D تا يك سوم ساز گان با زيستكره باهم در پيوند و دهم پيوسته اند . بايوسفير بسيار مهم است زيرا خاك را حفاظت مي كند، اقليم را تنظيم ميكند ،تركيب ضيايي
( فوتو سنتز) راامكان پذير ميسازد و به اين ترتيب آكسيجن مورد نياز ما راتامين ميكند . بايوسفير مادهء اصلي براي غذا ، لباس ، دارو و مسكن ما را فراهم ميكند .
تمامي حيوانات در نبرد براي حفظ بقاي خود بايد منبع غذايي ثابتي داشته باشند و اگرتنها با خوردن ديگر حيوانات ديگر زندگي كنند بقاي آن نوع حيوان طي مراحل پيچيديي دقيقاً تنظيم خواهد شد .بدون صيد صياد نمي تواند باقي بماند .اگر شكار از روي زمين محو شود ، شكارچي نيز از زمين خواهد رفت، آنجا كه انسان همه را شكار ميكند قضيه پيچيده تر مي شود . اما يك چيز روشن است، هرگاه انسانهادر روش خود با محيط زيست تجديد نظر كنند ، روزي خواهد رسيد كه هم خودش و هم لقمه ها از بين خواهد رفت.
محيط زيست ارتباط مستقيم با انكشاف اجتماعي و اقتصادي دارد . يكي از آن انقراض نسل حيوانات وحشي و ديگري آن كاهش تنوع زيستي مي باشد .
اصطلاح حيات وحشWildlife)) هم به حيوانات و هم به نباتات وحشي اطلاق ميگردد.امروزه حيات وحش با دو خطر بزرگ روبه رومي باشد. نابودي زيستگاه ( Habitat) و شكار نا محدود .زيستگاه معناي خانه را دارد وقتيكه خانهء يك حيوان تخريب ميگردد ، حيوان يا محكوم به مرگ ميگردد يا مهاجر ميشود . وظيفه يي را كه يك حيوان در اجتماع حيواني اجرا ميكند به نام نيچ (Niche)ياد ميگردد. از جمله دلايلي ديگر، تغيرات در پوشش نباتي و خشك شدن آبهاي ايستاده درنتيجهء خشكسالي هاي 1999-2001 است كه به عنوان نمونه ميتوان از ايستگاه پرندگان مهاجر (مخصوصاً كلنگ سفيد ، قاز حسيني ) نام برد .
تنوع زيستي (Biodiversity)
شناسايي حيوانات ونباتات وحشي به نوبهء خود ستون فقرات تمامي فعاليت هايي را تشكيل ميدهد كه در حوزه هاي بايوسفير بوم ساز گان و بوم شناسي به انجام ميرسد .
در هر كشوري شماري زيادي از نباتات و حيوانات وحشي اجداد نباتات مزروعي و حيوانات اهلي ميباشند . اين حيوانات و نباتات مواد خام جنتيكي براي اصلاح نسلهاي اهلي اند .اجداد وحشي نباتات مزرعه اي عبارت اند از : پسته ، ناك ، زرد آلو ، آلو ، آلو بالو ، بادام ، گندم و برنج . اجداد وحشي حيوانات اهلي عبارت اند از گوسفند ماركو پولو، گوسفند يورال ، بز كوهي.
در گذشته دهقانان حبوبات گو ناگوني را متناسب با تفاوت هاي بومي ، خاك و اقليم كشت ميكردند .
اكنون جاي برنج لغماني و بغلاني را برنج هاي پاكستاني گرفته و در آيندهء نزديك ناك چينايي جايگزين ناك اندرابي خواهد شد تخم هاي اصلاح شدهء كه از خارج وارد ميگردد، زراعت را به سوي (Monoculture ) تك زراعتي كشانده و نباتات تغير ژنتيكي يافته از يكسو جاي گندم هاي محلي را ميگيرد و از سوي ديگر عادت غذايي مردم را تغير ميدهد .
2 – جوكره(Atmosphere)
جوكره شامل آب و هواي كره زمين است كه در بالاي كره خاكي (Lithosphere) موقعيت دارد .تغيرات جوي شامل مجموعه اي از تغيرات آب و هواي متوسط گرمايي زمين . بارندگي و تغير در الگوي وزش باد است بيشتر اين تغيرات بخاطر افزايش گاز كاربن داي اكسايد ( Co2 )در اثر فعاليت هاي روز مره انسان و ايجاد پديده هاي گل خانه يي به وجود آمده اند. اين تغيرات ادامهء حيات حيوانات و نباتات را به خطر انداخته است.گرم شدن دنيا (Global Warming) چالش بزرگي است كه مرز نمي شناسد و همهء دنيا را چه فقير و چه غني متاثر خواهد ساخت. ده سال گذشته جز گرم ترين سالهاي كره زمين بوده اند و سال 2005( 1384خورشيدي) را به عنوان گرمترين سال تاريخ نام برده است .گياهان زنده كاربن داي اكسايد راجذب و اكسيجن را آزاد ميكند . اگر تمام جنگل ها از سطح زمين ناپديد گردندمقدار ( O2 )افزايش ميابد. جنگل ها نقش اصلي را درموازنهء اتموسفير و اقليم هاي زمين دارد . جنگل زدايي باز تابهاي جدي در فرايند تبخير و ميزان سازندگي دارد. وقتيكه جنگل ها نابود شود .تعادل اتموسفير بهم ميخورد و اين موضوع تاثير منفي بر اقليم دارد از اين جهت است كه جنگلهاي جهان را (( ريه هاي كره زمين)) ناميده اند.
3- آب كره(Hydrosphere )
آب كره آن قسمت از زمين است كه توسط آب و يخ پوشيده نشده باشد ، آب كره به تغييرات آب و هوا حساس است .هر دگرگوني در چرخه آب (Water Cycle) تاثير مستقيم بر پيشرفت اقتصاد و بر روي محيط زيست دارد .
4- خاك كره (Lithosphere )
اين كره شامل طبقات خاك سنگ ها و كو ها مي باشد . خاك جايي است كه نباتات در آن نشو و نما ميكند . طبقهء فوقاني خاك (Topsoil) داراي مواد عضوي بوده و حاصلخيزي زمين را تعين مي كند . خاك در اثر تجزيهء سنگ ها به وجود مي آيد . حيوانات از نباتات تغذيه مي كنند . انسان ها در بالاي خاك خانه مي سازند.
آگاهي محيط زيست :
(( بهار خاموش )) اثر راسل كارسون نويسنده و زيست شناس امريكايي در افزايش آگاهي بين المللي نسبت به خطر هاي آلودگي زيست محيطي موفقيت شگفت انگيزي داشت .اين كتاب براي مثال كاهش عظيم تعدادي از انواع پرنده گان در اثر كاربرد آفت كش ها ( مخصوصاً پودر دي، دي ، تي )را آشكار ساخت .با افزايش آلودگي هاي شهري در بعضي شهر ها مثل مكزيكو ستي را غيرقابل تنفس كرده است، كتاب راسل كارسون در سال 1962 به چاپ رسيد . اما آگاهي جهان به دههء 1970 ميرسد . اين دهه با تولد نخستين جنبش هاي بوم شناسي و واكنش خود دولت ها و بر پايي نخستين كنفرانس بزرگ محيط زيست از سوي سازمان ملل در 1972 استاكهلم ، يك نقطه عطف بود . كنفرانس محيط زيست كه از 5 تا 14 جون 1972 در استاكهلم داير گرديد ، دو دست آورد بزرگ داشت ، يكي اعلام پنج جون به حيث روز جهاني محيط زيست ، وديگري اعلاميهء 28 ماده اي محيط زيست كه به نام اعلاميه استاكهلم ياد مي گردد.
اين روند آگاهي پس از كشف شگاف هاي لايه اوزون در سال 1985 و به اثر گازات گلخانه اي شدت گرفته است .اين موضوع آشكار شد كه بشر نه تنها انواع حيوانات و نباتات را ؛ بلكه اتمسفير، كنترول كننده اقليم را نيز نابود ميكند.
بالا رفتن آگاهي محدود به كشور هاي صنعتي نبماند ؛ بلكه به كشور هاي در حال توسعه نيز راه يافت .كشور هاي در حال توسعه فهميدند كه منابع طبيعي شان ( جنگلها ، مراتع ، حيات وحش ) در حال نابودي است .
آگاهي بوم شناسي در كشور هاي صنعتي با آلودگي و امكان تغير اقليم قريب الوقوع آغاز يافت و اما در كشور هاي جهان سوم اين امر با نا پديد شدن جنگلها ، مراتع و پاين آمدن سطح زندگي آغاز يافت . آگاهي محيط زيست در كشور به آن شخصي ميماند كه همان شاخه يي را قطع مي كرد كه خود بالاي آن نشسته .
آلودگي محيط زيست
آلودگی محیط زیست از منابع گوناگون صورت می‌گیرد. با پیشرفت تمدن بشری و توسعه فن‌آوری و ازدیاد روز افزون جمعیت ، در حال حاضر دنیا با مشکلی به نام آلودگی در هوا و زمین روبرو شده است که زندگی ساکنان کره زمین را تهدید می‌کند. بطوری که در هر کشور حفاظت محیط زیست مورد توجه جدی دولتمردان است. امروزه وضعیت زیست محیطی به گونه‌ای شده است که مردم یک شهر یا حتی یک کشور از آثار آلودگی در شهر یا کشور دیگر در امان نیستند.
برفی که در نروژ می‌بارد مواد آلاینده‌ای به همراه دارد که منشا آن از انگلستان و آلمان است. یا باران اسیدی در کانادا نتیجه مواد آلاینده‌ای است که منشا آنها از ایالات متحده است. در آتن گاهی مجبور می‌شوند به علت آلودگی شدید هوا کارخانجات را تعطیل و رفت و آمد اتومبیلها را محدود کنند. شهرهای دیگر دنیا مانند مکزیکوسیتی ، رم و تهران نیز با مشکل آلودگی هوا دست به گریبانند. آلودگی دریاها ، رودخانه‌ها ، دریاچه‌ها و اقیانوسها و جنگلهای نیز نیز موضوع بحث جدی می‌باشند.
آلودگی محیط زیست و لایه ازن
یکی از مسائلی که در سالهای اخیر باعث نگرانی دانشمندان شده ، مسئله تهی شدن لایه ازن و ایجاد حفره در این لایه در قطب جنوب است. لایه اوزون در فاصله 16 تا 48 کیلومتری از سطح زمین قرار گرفته و کره زمین را در برابر تابش فرابنفش نور خورشید محافظت می‌کند. هر گاه از مقدار لایه ازن ، 10 درصد کم شود، مقدار تابشی که به سطح زمین می‌رسد تا 20 درصد افزایش می‌یابد. تابش فرابنفش موجب بروز سرطان پوست در انسان می‌شود و به گیاهان صدمه می‌زند. مولکولهای کلروفلوئورکربنها (CFCها) در از بین بردن لایه ازن موثرند. از این ترکیبات بطور گسترده در دستگاههای سرد کننده و در افشانه‌ها (اسپری‌ها) استفاده می‌شود.
این مولکولها به علت پایداری آنها به استراتوسفر راه می‌یابند و در آنجا بر اثر تابش خورشید پیوند C-Cl شکسته می‌شود. اتم کلر حاصل به مولکول ازن حمله می‌کند و مولکول CLO را می‌دهد. این مولکول بنوبه خود با اکسیژن ترکیب شده ، مولکول O2 و اتم Cl آزاد می‌شود که مجددا در چرخه تخریب اوزون شرکت می‌کند. از این روست، در عهدنامه سال 1978 مونترال قرار این شده که از مصرف کلروفلوئوروکربنها به تدریج کاسته شود و مواد دیگری به عنوان جانشین برای آنها یافت شود و یافتن چنین ترکیباتی بطور مسلم کار شیمیدانان است.
آلودگی هوا و مه دود فتوشیمیایی
بسیاری از مناطق شهری با پدیده آلودگی هوا روبه‌رو هستند که در جریان آن ، سطوح نسبتا بالایی از ازن در سطح زمین که جزء نامطلوبی از هوا در ارتفاعات کم است، در نتجه واکنش نور القایی آلاینده‌ها تولید می‌شود. این پدیده را مه دود نور شیمیایی می‌نامند و گاهی از آن به عنوان "لایه ازن در مکانی نادرست" از نظر تشابه آن با مسئله تهی شدن ازن استراسفر یاد می‌کنند. فرآیند تشکیل مه دود در واقع شامل صدها واکنش مختلف است که دهها ماده شیمیایی را دربرمی‌گیرد و بطور همزمان رخ می‌دهند. در واقع ، هوای شهرها را به "واکنشگاههای شیمیایی عظیم" تشبیه کرده‌اند.
پدیده مه دود شیمیایی ، نخستین بار در دهه 1940 در لوس آنجلس مشاهده شد و از آن زمان ، عموما به این شهر بستگی داده شده است. اما در دهه‌های اخیر با کنترل آلودگی هوا مسئله مه دود در شهر لوس آنجلس بطور نسبی تخفیف پیدا کرده است. از نظر کمی ، اکثر کشورها و همچنین سازمان جهانی بهداشت (WHO) ، حدی را برای حداکثر غلظت مجاز اوزون در هوا در نظر گرفته‌اند که در حدود 100ppb (میانگین غلظتها در طول زمان یک ساعت) است. اوزون در هوای پاکیزه تنها به چند در صد این مقدار می‌رسد. واکنش دهنده‌های اصلی اولیه در یک پدیده مه دود نور شیمیایی ، اسید نیتریک ، NO و هیدروکربنهای سوخته نشده هستند که از موتورهای احتراقی درون سوز به عنوان آلاینده در هوا منتشر می‌شوند. جزء مهم دیگر در تشکیل مه دود ، نور خورشید است.
باران اسیدی
یکی از جدی‌ترین مشکلات زیست محیطی که امروزه بسیاری از مناطق دنیا با آن روبه‌رو هستند، باران اسیدی است. این واژه انواع پدیده‌ها ، از جمله مه اسیدی و برف اسیدی که تمام آنها با نزول مقدار قابل ملاحظه اسید از آسمان مطابقت دارد را می‌پوشاند. باران اسیدی دارای انواع نتایج زیان‌بار بوم شناختی است وجود اسید در هوا نیز احتمالا بر روی سلامتی انسان اثر دارد. پدیده باران اسیدی در سالهای آخر دهه 1800 در بریتانیا کشف شد، اما پس از آن تا دهه 1960 به دست فراموشی سپرده شد. باران اسیدی به نزولات جوی که قدرت اسیدی آن بطور قابل توجهی بیش از باران طبیعی (یعنی آلوده نشده)، که خود به علت حل شدن دی‌اکسید کربن هوا در آن و تشکیل اسید کربونیک بطور ملایم اسیدی است، باشد، اطلاق می‌شود.
(CO2 (g) + H2O (aq) ↔ H2CO3(aq
از تفکیک جزئی H2CO3 پروتون آزاد می‌شود و PH سیستم را کم می‌کند.از اینرو PH باران طبیعی که آلوده نشده، از این منبع بخصوص حدود 5.6 است. تنها بارانی که قدرت اسیدی آن به مقدار قابل ملاحظه‌ای بیشتر از این باشد، یعنی PH آن کمتر از 5 باشد، باران اسیدی تلقی می‌شود. دو اسید عمده در باران اسیدی ، HNO3 و H2SO4 است. بطور کلی ، محل نزول باران اسیدی در مسیر باد دورتر از منبع آلاینده‌های نوع اول ، یعنی SO2 و نیتروژن اکسیدها است. باران اسیدی به هنگام حمل توده هوایی که آلاینده‌های نوع اول را دربردارند، بوجود می‌آیند. از اینرو باران اسیدی یک مشکل آلودگی است که به علت حمل دور برد آلاینده‌های هوا ، حدود و مرز جغرافیایی نمی‌شناسد.
مواد شیمیایی آلی سمی
واژه مواد شیمیایی سنتزی از طرف رسانه‌های گروهی برای توصیف اجسامی بکار می‌رود که عموما در طبیعت یافت نمی‌شوند. ولی توسط شیمیدانان از اجسام ساده‌تر سنتز شده‌اند. اکثریت مواد شیمیایی سنتزی که مصرف تجارتی دارند، ترکیبات آلی هستند و برای بیشتر آنها از نفت به عنوان منبع اولیه کربن در این ترکیبها استفاده شده است. کربن با کلر ترکیبهای زیادی را تشکیل می‌دهد که به علت سمی بودن آنها برای بعضی گیاهان و حشرات ، بسیاری از این قبیل ترکیبها کاربرد گسترده‌ای به عنوان آفت کش یافته‌اند. ترکیبات آلی کلردار دیگر بطور گسترده‌ای در صنایع پلاستیک و الکترونیک بکار برده شده‌اند.
شکستن پیوند کربن به کلر بطور مشخص دشوار است و حضور کلر همچنین واکنش پذیری سایر پیوندها را در مولکولهای آلی کم می‌کند. همین خاصیت به این معنی است که با وارد شدن ترکیبهای آلی کلردار به محیط زیست ، تخریب آنها به کندی صورت می‌گیرد و بیشتر تمایل به جمع شدن دارند و به این علت به معضل بزرگ محیط زیست محیطی تبدیل شده‌اند. اجسام آلی سمی که بطور عمده مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از: انواع آفت کشها ، حشره کشهای سنتی ، حشره کشهای آلی کلردار ، ددت ، توکسافنها ، کاربامات ، حشره کشهای آلی فسفات‌دار ، علف کشها و...
آلودگی آبها
آب ، تصفیه آن و جلوگیری از آلودگی و به هدر رفتن آن از مسائل بسیار مهم زمان ما به حساب می‌آید. آلودگی آبها ، معضل بزرگ زیست محیطی محسوب می‌شود که به علت پیشرفت صنایع و تکنولوژی ، هر روزه با پیشرفت روز افزون آن مواجهیم.
فلزهای سنگین و شیمی خاک
بسیاری از فلزهای سنگین برای انسان سمی هستند و چهار فلز جیوه (Hg) ، سرب (pb) ، کادمیم (Cd) و آرسنیک (As) فلزهایی هستند که بعلت کاربرد گسترده ، سمیت و توزیع وسیع آنها بیشترین خطر را از نظر زیست محیطی دارند. البته هیچ یک از این عنصرها هنوز به آن اندازه در محیط زیست پخش نشده که یک خطر گسترده بشمار آید. به هر حال ، هر یک از آنها در بعضی از محلات در سالهای اخیر در سطوحی سمی یافت می‌شود. این فلزها بطور عمده از مکانی به مکان دیگر از طریق هوا منتقل می‌شوند و این انتقال معمولا به صورت گونه‌هایی که روی ماده ذره مانند معلق ، جذب سطحی شده یا در آن جذب شده است، صورت می‌گیرد.
تولید انرژی و آثار محیطی آن
بسیاری از مسائل زیست محیطی ، نتیجه غیر مستقیم تولید و مصرف انرژی ، بویژه زغال سنگ و بنزین است. ذخایر زغال سنگ در دنیا از مجموع نفت ، گاز طبیعی و اورانیوم خیلی بیشتر است. از اینرو مصرف زغال سنگ برای تولید انرژی صنعتی نه تنها ادامه خواهد یافت، بلکه احتمالا به مقدار زیادی بویژه در کشورهای در حال توسعه مانند چین و هندوستان که ذخایر زیادی از این ماده دارند، افزایش می‌یابد. از سوزاندن زغال سنگ مقدار زیادی SO2 و CO2 که آلاینده هستند تولید می‌شود. بحث انرژی هسته‌ای و سایر منابع انرژی نیز جای خود دارد.
دبیرآموزش وپرورش منطقه ی زیویه از دیار دهگلان